مطمئنا آتش‌سوزی یکی از جدی‌ترین خطراتی است که باید برای آن آماده بود. تجربه نشان داده حتی یک جرقه کوچک می‌تواند در چند دقیقه به حادثه‌ای بزرگ تبدیل شود و خسارت‌های جبران‌ناپذیری به‌جا بگذارد. به همین دلیل، استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب برای پیشگیری و مقابله با حریق اهمیت بسیار زیادی دارد.
در این میان، سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق دو بخش کلیدی هستند که هر کدام نقش مشخصی در فرآیند مقابله با آتش بر عهده دارند. با این حال، برخی افراد تصور می‌کنند این دو سیستم عملکرد یکسانی دارند یا آن‌ها را با هم اشتباه می‌گیرند. این در حالی است که تفاوت‌های مهمی از نظر وظیفه، اجزا و نحوه عملکرد بین آن‌ها وجود دارد. در ادامه مطلب، به صورت کامل و کاربردی تفاوت سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق را بررسی می‌کنیم.
سیستم اعلام حریق چیست چه کاربردی دارد؟
سیستم اعلام حریق (Fire Alarm System) همانطور که از نام آن پیداست؛ مجموعه‌ای هوشمند از تجهیزات الکترونیکی است که با هدف تشخیص زودهنگام علائم آتش‌سوزی، قبل از گسترش و غیر قابل کنترل شدن آن، طراحی شده. وظیفه اصلی این سیستم شناسایی هرگونه دود، حرارت یا شعله غیرمعمول و سپس هشدار سریع و به موقع به ساکنین و مراکز مربوطه است.
نحوه کار سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام حریق به طور مداوم محیط را زیر نظر دارد و کوچک‌ترین نشانه‌های خطر را شناسایی می‌کند. وقتی دود، حرارت یا شعله غیرمعمولی مشاهده شود، دتکتورها یا حسگرها سیگنالی به پنل مرکزی ارسال می‌کنند. پنل پس از پردازش این اطلاعات، هشدار صوتی و نوری را فعال می‌کند تا افراد حاضر در ساختمان از وجود خطر مطلع شوند.
جالب است بدانید که در سیستم‌های پیشرفته، هشدارها همزمان به مرکز کنترل ساختمان یا نیروهای آتش‌نشانی نیز منتقل می‌شوند تا عملیات مقابله با آتش سریع‌تر آغاز شود. علاوه بر حسگرها، شستی‌های اعلام حریق امکان فعال‌سازی دستی سیستم را فراهم می‌کنند تا اگر کسی حریق را پیش از دتکتورها تشخیص داد، بتواند هشدار را فوراً فعال کند.
سیستم اطفا حریق و انواع آن
وقتی آتش شروع به شعله‌ور شدن می‌کند، دیگر هشدار دادن کافی نیست. سیستم اطفا حریق همان چیزی است که وارد عمل می‌شود و آتش را کنترل یا خاموش می‌کند. این سیستم می‌تواند به‌صورت خودکار یا با دخالت افراد آموزش‌دیده فعال شود و مستقیماً جلوی گسترش شعله‌ها را بگیرد. برخلاف سیستم اعلام حریق که فقط هشدار می‌دهد، سیستم اطفا نقش عملیاتی دارد و یکی از بخش‌های حیاتی ایمنی ساختمان محسوب می‌شود.
نحوه کار سیستم اطفا چگونه است؟
- تشخیص حریق: برخی سیستم‌ها مجهز به حسگرهای حرارت یا دود هستند که هنگام شناسایی حریق، فعال می‌شوند.
- فعال‌سازی سیستم: بسته به طراحی، سیستم به‌صورت خودکار یا با دستور اپراتور وارد عمل می‌شود.
- مهار و خاموش‌کردن آتش: آب، گاز، فوم یا پودر بر محل حریق پاشیده می‌شود تا شعله‌ها کنترل و خاموش شوند.
انواع مختلف سیستم اطفا حریق بر اساس محیط و نوع خطر
انواع مختلف سیستم اطفا بسته به شرایط محیط و نوع خطر طراحی شده‌اند. اسپرینکلرها با پاشش آب آتش را مهار می‌کنند، سیستم‌های گازی برای فضاهای حساس مثل اتاق سرور مناسب هستند و بدون آسیب رساندن به تجهیزات، اکسیژن محیط را کاهش می‌دهند و فوم و پودر برای محیط‌های صنعتی و انبارها استفاده می‌شوند.
تفاوت سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق چیست؟
اگر بخواهیم ساده بگوییم، سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق دو بازوی مکمل برای مقابله با آتش هستند، اما عملکردشان متفاوت است. سیستم اعلام حریق مسئول شناسایی و اطلاع‌رسانی خطر است؛ یعنی وقتی آتش یا دود شناسایی شد، هشدار می‌دهد تا افراد بتوانند واکنش مناسبی نشان دهند. در مقابل، سیستم اطفا حریق مستقیماً عمل مهار یا خاموش کردن آتش را انجام می‌دهد و اجازه نمی‌دهد شعله‌ها گسترده شوند.
برای درک بهتر شما عزیزان از تفاوت سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق جدولی تهیه کردیم:
| ویژگی | سیستم اعلام حریق | سیستم اطفا حریق |
| وظیفه اصلی | شناسایی و هشدار دادن | مهار و خاموش کردن آتش |
| نحوه عملکرد | اطلاع‌رسانی به افراد و مرکز کنترل | اقدام عملی برای مهار آتش |
| اجزا و تجهیزات کلیدی | دتکتور، شستی، پنل مرکزی، آژیر و فلاشر | اسپرینکلر، سیستم گازی، فوم، پودر، هیدرانت |
| زمان تأثیر | اعلام سریع خطر به افراد | کنترل و کاهش خسارت در لحظات اولیه |
| نوع واکنش | غیرتخریبی، فقط هشدار | مستقیم و فعال، مهار آتش |
| کاربرد معمول | ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری | ساختمان‌های مسکونی، صنعتی، اتاق‌های حساس و انبارها |
سیستم اعلام حریق یا سیستم اطفا حریق؛ کدام بهتر است؟
انتخاب بین سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق به نیازها و شرایط هر ساختمان بستگی دارد، اما آمار نشان می‌دهد که هیچ‌کدام به تنهایی کافی نیستند. ساختمان‌هایی که مجهز به سیستم اعلام حریق هستند، تا ۶۰٪ کاهش مرگ‌ومیر ناشی از آتش‌سوزی را تجربه کرده‌اند و البته فرصت بیشتری برای تخلیه افراد فراهم می‌شود. سیستم اعلام حریق هشدار اولیه را ارائه می‌دهد و زمان ارزشمندی برای واکنش سریع ایجاد می‌کند، اما قادر به خاموش کردن شعله‌ها نیست.
از سوی دیگر، سیستم‌های اطفا حریق در کنترل و مهار آتش بسیار مؤثر هستند؛ در بیش از ۹۵٪ از آتش‌سوزی‌هایی که سیستم اطفا فعال شد، شعله‌ها به محل اولیه محدود شدند و خسارت‌های مالی به شکل چشمگیری کاهش یافت. بهترین راهکار، ترکیب هر دو سیستم است؛ اعلام حریق هشدار می‌دهد و سیستم اطفا حریق به سرعت شعله‌ها را مهار می‌کند. این هماهنگی باعث افزایش چشمگیر ایمنی ساختمان و کاهش خطرات جانی و مالی می‌شود.
جمع بندی
سعی کردیم در این مطلب، تفاوت سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق را به‌طور جامع و کاربردی بررسی کنیم و نقش هر یک را در حفاظت از جان و اموال به شما نشان دهیم. سیستم اعلام حریق با شناسایی سریع دود، حرارت یا شعله، فرصت واکنش به موقع را فراهم کرده و سیستم اطفا حریق نیز با مهار و خاموش کردن شعله‌ها از گسترش آتش جلوگیری می‌کند. ترکیب این دو سیستم، ایمنی ساختمان و ساکنان را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و خسارت‌های جانی و مالی را به حداقل می‌رساند.