آتش (حریق) چیست؟

اجزای آتش (حریق)

برای به وجود آمدن حریق باید 3 جزء اصلی شامل ماده سوختنی، گرما و اکسیژن را داشته باشیم که این اجزا، سه ضلع مثلث حریق را تشکیل می‌دهند و ترکیب این سه جزء منجر به تشکیل آتش می‌گردد.

در علوم جدید، به واکنش شیمیایی زنجیره‌ای بین ماده سوختی، گرما و اکسیژن، ضلع چهارم  یا جزء چهارم می‌گویند که مثلث حریق را به مربع حریق تبدیل می‌نماید.

بنابراین هر گاه چیزی می‌سوزد این چهار جزء باید وجود داشته باشد و در صورت عدم وجود هر یک از این اجزاء، حریق به وجود نخواهد آمد و یا اطفاء خواهد شد.

این اجزا، مقادیر ثابتی ندارند و هر یک از اجزاء می‌تواند بر اجزاء دیگر اثر بگذارد.

عنصر اکسیژن در مثلث حریق به عنوان یک اکسیدکننده لحاظ می‌گردد و برخی مواد شیمیایی مانند کلر به دلیل اینکه اکسیدکننده هستند می‌تواند در حریق سایر مواد شرکت کند.

برخی از مواد مانند نیترات آمونیوم، حاوی اکسیژن کافی در ساختار شیمیایی‌شان هستند که در نتیجه برای حریق نیازی به اکسیژن خارجی ندارند.

برای آتش گرفتن یک ماده سوختنی، شکل آن بسیار مهم است. مثلاً خرده‌های چوب بسیار راحت و آسان‌تر از تخته چوب آتش می‌گیرند.

در واقع نسبت جرم (مقدار ماده) به سطح در ماده سوختنی، تعیین کننده سرعت اشتعال یا همان شعله‌ورشدن است. مثلاً در تخته چوب جرم زیاد و سطح کم است و بنابراین گرما به راحتی در کل ماده پخش می‌شود و در نتیجه دیرتر شعله ور می‌شود، اما در خرده چوب جرم کم و سطح زیاد است و گرما نمی‌تواند سریع در کل ماده پخش شود و سریع شعله‌ور می‌گردد.

گردوغبار نیز نمونه‌ای از کاهش جرم نسبت به سطح است. در شرایط مساعد بسیاری از گردوغبارها ممکن است منفجر شوند. به طور مثال غلات و گردوغبار ذغال دو نوع متداول گردوغبارهایی هستند که می‌توانند منفجر شوند.

قابل توجه است که بدانید در یک حریق این بخارات هستند که واقعاً می‌سوزند، از این رو هر چه مواد سوختنی به حالت بخار نزدیک باشند؛ آتش‌ گرفتن آنها آسان‌تر خواهد بود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که به مایعات آسان‌تر از جامدات و گازها آسان‌تر از مایعات آتش می‌گیرند.

انواع حریق یا کلاس‌های حریق

حریق بر اساس نوع ماده سوختنی به 5 گروه کلی دسته‌بندی می‌شود که این سیستم تقسیم‌بندی در ارزیابی خطرات و تعیین موثرترین عامل جهت اطفاء کمک می‌کند. همچنین این طبقه‌بندی به گروه‌بندی خاموش‌کننده‌های دستی نیز کمک خواهد کرد.

گروه A : این حریق مربوط به مواد قابل احتراق معمولی نظیر چوب، کاغذ و لباس است. روند پیشرفت در این کلاس حریق معمولاً نسبت آرام (به دلیل جامد بودن) و تا حدی برای کنترل آسان است. حریق نوع A پس از سوختن، خاکستر بر جای خواهد گذاشت.

گروه B : این حریق ناشی از گازها و مایعات قابل اشتعال نظیر بنزین، نفت کوره و پروپان است. روند پیشرفت در کلاس حریق نوع B به سرعت شروع و توسعه می‌یابد و به دلیل سیال بودن به راحتی جریان یافته و جابجا خواهد شد و این موضوع باعث می‌شود که کنترل آن تا حدی دشوارتر از گروه A باشد. این حریق‌ها معمولاً خاکستر بر جای نخواهند گذاشت.

گروه C : این کلاس شامل حریق تجهیزات و وسایل برقی نظیر موتورها و ماشین‌آلات می‌باشد که تنها گروهی است که مستقیماً مرتبط با نوع ماده سوختی نیست. در واقع ممکن است مواد در حال سوختن در یک یا چند گروه حریق دیگر قرار داشته باشند و اگر برق قطع شود دیگر به عنوان حریق گروه C تلقی نخواهد شد. اینکه وسیله برقی روشن یا خاموش باشد در این طبقه‌بندی مهم نیست. ارتباط برق با وسیله، این حریق را در گروه C قرار می‌دهد؛ حتی اگر وسیله خاموش باشد.

گروه D : حریق فلزات قابل احتراق نظیر منیزیم، تیتانیوم، زیرکونیم که آتش‌گیری آنها معمولاً دشوار است اما چنانچه آتش بگیرند نور شدیدی ایجاد خواهند کرد. اطفاء این کلاس حریق بسیار مشکل است.